خیار تدلیس چیست؟

در این مقاله خواهید خواند:

• منظور از خیار در معامله چیست؟
• خیار تدلیس چیست؟
• شرایط تحقق خیار تدلیس در معاملات
• اهمیت زمان در خیار تدلیس
• خیار تدلیس قابل اسقاط نیست
• نکات تکمیلی پیرامون خیار تدلیس
• در صورت فریب خوردن در معامله چه کنیم؟

منظور از خیار در معامله چیست؟

واژه خیار در لغت به معنای اختیار داشتن بوده و به عبارتی در معاملات اختیاری برای فسخ ایجاد می کند. خیار در معاملات مختلف وجود داشته و 10 نوع متفاوت را شامل می شود. هر کدام از خیارات معامله شرایط و قوانین خاص خود را داشته و می توان در معاملات مختلف آن ها را لحاظ کرد. اگر در معامله ای اختیاری برای افراد در نظر گرفته شود که بر اساس آن اجازه فسخ قرارداد را داشته باشند می بایست شرایط تحقق و اما و اگرهای مربوط به آن در قرارداد درج و امضا شود. 

خیار تدلیس چیست؟

تدلیس در لغت به معنای فریب و نیرنگ می باشد. با این تفسیر خیار تدلیس در معاملات را می توان اختیار فسخ قرارداد در صورت فریب خوردن دانست. ماده 438 قانون مدنی ایران نیز بیان می‌دارد که «تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله شود.» اگر در روند معامله یکی از طرفین با فریب دیگری اقدام به انجام معامله کند و یا با کتمان حقیقت فرد را راضی به انجام معامله کرده باشد، طرف مقابل می تواند با استناد به خیار تدلیس اقدام به فسخ قرارداد مورد نظر کند. خیار تدلیس برای تمامی معاملات قابل اجرا بوده و در صورت ایجاد شرایط تحقق آن می توان در جهت فسخ قرارداد از آن استفاده کرد.

این نوع از خیار برای هر دو طرف معامله قابل استفاده بوده و طرفین می توانند در صورت درک نیرنگ و فریب دیگری اقدام به فسخ معامله کرده و حقوق خود را طلب کنند. خیار تدلیس در تمامی معاملات برقرار بوده و قابل اسقاط نمی باشد.

در همین رابطه بخوانید:

راهنمای استفاده از خیار غبن در معاملات ملکی

شرایط تحقق خیار تدلیس در معاملات

در صورتی پس از انجام معاملات مختلف قادر به استفاده از خیارات خواهیم بود که شرایط مربوط به آن ها تحقق پیدا کرده باشد. در غیر این صورت نمی توان اقدام به فسخ قرارداد کرد. برای استفاده از خیار تدلیس نیز شرایط خاصی را شاهد هستیم که در ادامه به شرح آن ها خواهیم پرداخت.

ایجاد صفتی که در مال وجود ندارد

اگر با ذکر مزیتی برای مال مورد معامله و یا پوشاندن عیبی در آن سعی در انجام معامله شود، می توان خیار تدلیس را شاهد بود. به عنوان مثال فروشنده سازه ملک را فلزی عنوان کند در صورتی که سازه آن بتنی می باشد.

فریب خوردن

اگر یکی از طرفین معامله با فریب دیگری، وی را راضی به انجام معامله کرده باشد خیار تدلیس قابل اجرا خواهد بود. به عبارتی اگر با پوشاندن عیب مورد معامله (خانه، ماشین و...) و یا ایجاد مزیتی برای آن که در اصل وجود ندارد، فرد مقابل را فریب داده و وارد معامله کرده باشد خیار تدلیس برقرار خواهد بود. لازم به ذکر است که فرد فریب خورده در صورت آگاه بودن از عیب پوشانده شده و یا عدم وجود مزیت ذکر شده، راضی به انجام معامله نمی شد و چون توسط دیگری فریب خورده، اقدام به انجام معامله کرده است.

به عبارتی پوشاندن عیب و یا ذکر مزیتی که وجود ندارد با هدف فریب دادن مورد استفاده قرار گرفته است.

فریب خوردن توسط طرف معامله و نه شخص ثالث

اگر در روند معامله یکی از طرفین توسط دیگری فریب خورده باشد می توان اقدام به فسخ قرارداد کرد اما اگر نفر سوم یا واسطه ای در معامله وجود داشته و فریب و نیرنگ توسط وی ایجاد شده باشد نمی توان معامله را فسخ کرد مگر اینکه با طرف دیگر معامله تبانی شده باشد. به عبارتی اگر فریب خوردن توسط شخص ثالث با تبانی طرف دیگر معامله باشد می توان اقدام به فسخ قرارداد کرد در غیر این صورت خیار تدلیس برقرار نبوده و نمی توان معامله را بر هم زد.

اهمیت زمان در خیار تدلیس

ماده 440 قانون مدنی: «خیار تدلیس بعد از علم به آن فوری است.» 

با توجه به عبارت بالا اهمیت زمان در استفاده از خیار تدلیس به خوبی بیان شده است. بر اساس قانون فرد فریب خورده در معالمه پس از آگاهی از این اتفاق می بایست فورا اقدام کرده و در پیگیری ماجرا کوتاهی نکند. چرا که با گذشت زمان حق فسخ با استفاده از این خیار قابل اجرا نبوده و فرد متضرر نمی تواند حقوق خود را طلب کند.

زمان در نظر گرفته شده برای اجرای خیار تدلیس 30 تا 40 روز می باشد.

خیار تدلیس قابل اسقاط نیست

هرگاه در قرارداد معامله «کافه‌ خیارات» اسقاط شده باشد و به عبارتی تمامی اختیارات فسخ قرارداد از طرفین معامله گرفته شده باشد، شامل خیار تدلیس نمی شود. خیار تدلیس را نمی توان با ذکر شرایط در زمان عقد قرارداد از بین برد. تنها زمانی این خیار ساقط می شود که فرد فریب خورده پس از آگاه شدن از ماجرا از حقوق خود گذشته و شرایط را بپذیرد.

در همین رابطه بخوانید:

اسقاط کافه خیارات در قراردادهای ملکی و حدود قانونی آن

نکات تکمیلی پیرامون خیار تدلیس

• خیار تدلیس با خیار عیب متفاوت می باشد.
• فریب و نیرنگ ایجاد شده پیش از عقد قرارداد باید انجام شده باشد.
• خیار تدلیس برای هر دو طرف معامله می تواند برقرار باشد. 
• خیار تدلیس برای معاملاتی مانند خرید و فروش، اجاره و یا معاوضه قابل اجرا می باشد.
• خیار تدلیس قابل اسقاط نمی باشد. حتی اگر در قرارداد عبارت اسقاط کافه خیارات درج شود، برای خیار تدلیس برقرار نخواهد بود.
• فریب و پنهان کردن عیب به صورت جزئی نیز خیار تدلیس را برقرار خواهد کرد.

در صورت فریب خوردن در معامله چه کنیم؟

در صورت آگاه شدن از نیرنگ در معامله انجام شده فورا فرد مقابل را در جریان گذاشته و برای دریافت خسارت و یا فسخ معامله توافق کنید. در صورت عدم همکاری طرف مقابل موضوع را در اولین فرصت از مجاری قانونی پیگیری کنید. چرا که اصل زمان در استفاده از خیارات معامله اهمیت بالایی داشته و تعلل در اقدام برای فسخ قرارداد می تواند حق فسخ را از شما ساقط کند.