حق ارتفاق چیست؟

در این مقاله خواهید خواند:

• حق ارتفاق چیست؟
• شرایط حق ارتفاق
• مثال حق ارتفاق
• انواع حق ارتفاق
• تفاوت حق ارتفاق با حق انتفاع
• ممانعت از حق ارتفاق

حق ارتفاق چیست؟

حق ارتفاق ریشه در واژه رفاقت داشته و با مفهوم مدارا کردن ببان کننده حقی است که مالک ملک در اختیار داشته و می تواند با توجه به آن از ملک دیگری استفاده مشخصی را داشته باشد. به عنوان مثال چنانچه فردی برای استفاده از زمین و یا ملک خود، از ملک دیگری عبور کند، این حق برای وی ایجاد شده و صاحب ملک دیگر نیز می بایست با وی همراهی لازم را داشته باشد. این حق وابسته به مالکیت افراد بوده و انواع مختلفی را شامل می شود.

شرایط حق ارتفاق

حق ارتفاق در صورتی برای ملک و مالک آن برقرار خواهد بود که برخی شرایط مشخص و منطبق بر قانون، در ملک مورد نظر ایجاد شده باشد. علاوه بر این حدود استفاده از حق ارتفاق نیز مشخص بوده و افراد می بایست با توجه به آن ها و ضمن رعایت شروط مربوطه اقدام کنند. از جمله شرایطی که برای حق ارتفاق می توان یادآور شد، موارد زیر را شاهد هستیم:

• حق ارتفاق متعلق به اموال غیر منقول(غیر قابل جا به جا کردن) می باشد.
• حق ارتفاق به طور معمول برای املاک و زمین های مجاور یکدیگر ایجاد می شود.
• حق ارتفاق تنها جهت رفع حاجت ایجاد شده و بیش از آن امکان تصرف وجود نخواهد داشت.
• حق ارتفاق برای ملک ایجاد شده و نه برای مالک. به عبارتی مالک یک زمین با شرایط مکانی مشخص می تواند از این حق بهره مند باشد.
• حق ارتفاق حقی است که افراد به تبعیت از ملکشان در ملک دیگری دارند و به مالک ارتباط ندارد.
• این حق با ملک همراه بوده و با انتقال مالکیت ملک، حق ارتفاق نیز منتقل خواهد شد.
• حق ارتفاق با تغییر مالک از بین نخواهد رفت چرا که تابع زمین و ملک می باشد.
• حق ارتفاق جدا از مالکیت ملک نبوده و نمی توان به صورت مجزا آن را انتقال داد.
• حق ارتفاق به سبب شرایط ملک و زمین مورد نظر معمولا دایمی می باشد.
• این حق مدت زمان مشخصی ندارد و جزو حقوقی دائمی به شمار می رود.
• افراد جهت بهبود شرایط یکدیگر می توانند برای ملک و زمین دیگری حق ارتفاق ایجاد کنند که معمولا به طور موقت بوده و با توافق میان مالکان انجام خواهد شد.
• حق ارتفاق با تقسیم ملک مربوطه تقسیم نخواهد شد. 
• حق ارتفاق در صورت تقسیم ملک برای تمامی مالکان برقرار خواهد بود.
• در صورت وجود شراکت در مالکیت زمین و ملک مربوطه، این حق متعلق به تمام مالکین بوده و هیچ یک از مالکین نمی تواند مانع استفاده از حق ارتفاق دیگری شود.

لازم به ذکر است هم مالک ملک و هم دارنده حق ارتفاق موظفند، حقوق یکدیگر را رعایت کنند و نباید با توجه به حق خود، اعمالی انجام دهند که باعث ضرر به طرف مقابل شود.

مثال حق ارتفاق

برای توضیح دقیق تر حق ارتفاق و آشنایی با آن مثال هایی مشخص آورده شده است که به خوبی مفهوم را رسانده و می توان به کمک آن درک بهتری از این حق ایجاد شده داشت.

به عنوان مثال چنانچه دو زمین مجاور یکیدیگر قرا داشته باشند و یکی از مالکان جهت عبور و مرور و دسترسی به ملک خود راهی جز زمین مجاور نداشته باشد، این حق برای وی به موجب مالکیت آن ملک ایجاد خواهد شد که بتواند بدون ایجاد ضرر و زیان برای مالک و ملک مجاور ، از محدوده ملک دیگر عبور کرده تا به ملک خود دسترسی داشته باشد. این حق برای بهبود شرایط رفت و آمد مالک ایجاد می شود و تنها متعلق به همان زمین خواهد بود.

چنانچه دو ملک به صورتی در کنار یکدیگر قرار گیرند که هنگام بارش باران به سبب وضعیت زمین ها، مجرای آب از زمین پایین دست گذر کند، مالک زمین نمی تواند مانع ازعبور آب شود و در این شرایط ملک بالا دست حق مجرای آب در ملک پایین دست را خواهد داشت. طبق قانون "هر گاه زمین یا خانه‌ ی کسی، مجرای فاضلاب یا آب باران زمین یا خانه‌ی دیگری باشد، صاحب آن خانه یا زمین نمی‌تواند جلوگیری از آن کند مگر در صورتی که عدم استحقاق او معلوم شود."

انواع حق ارتفاق

حق ارتفاق طبیعی

یعنی از ابتدا وضعیت و شرایط دو ملک طوری بوده که حق ارتفاق ایجاد شده است. مثلا یک ملک مجرای آب باران یک ملک دیگر است

حق ارتفاق قراردادی

این نوع از ارتفاق منوط به توافق مالکین بوده و برای بهبود شرایط یکی از مالکان دو زمین و در قبال دریافت پول و یا عدم آن انجام می گیرد.

تفاوت حق ارتفاق با حق انتفاع

حق ارتفاق و انتفاع تفاوت های مشخصی با یکدیگر دارند اما برخی اوقات با یکدیگر اشتباه گرفته می شود. با برقراری حق انتفاع ما مال خود و منافع آن را به شخص دیگری واگذار می کنیم. برای مثال شما به سبب شرایط پیش آمده ملک خود را برای مدتی محدود به دوست خود سپرده و برای وی این حق را ایجاد می کنید که از ملک شما و منافع آن استفاده کرده و در آن سکونت کند.

از جمله تفاوت هایی که این دو حق با یکدیگر دارند می توان به موراد زیر اشاره کرد:

• حق ارتفاق برای اموال غیر منقول یا ملک تعریف شده و مفهوم می یابد. اما حق انتفاع هم‌ برای مال منقول مثل لپ تاپ و ماشین و… است و هم برای غیر منقول مانند ملک
• حق ارتفاق با هدف سهولت استفاده از ملک و زمین ایجاد می شود و هیچ یک از دو طرف از ملک دیگری استفاده شخصی نمی کند ولی در حق انتفاع، شخص از مال استفاده می کند و به عبارتی منتفع می شود.
• حق ارتفاق به طور معمول دائمی ایجاد می شود اما حق انتفاع متفاوت بوده و هر دو حالت را شامل می شود اما معمولا موقت است

ممانعت از حق ارتفاق

چنانچه ملکی نسبت به ملک دیگر دارای حق ارتفاق باشد، اما مالک ملک از همکاری لازم سر باز زند و باعث جلوگیری از حق ارتفاق شود مالک ملک دیگر می تواند به دادگاه شکایت کرده و درخواست خود مبنی بر "دعوای ممانعت از حق" را مطرح و پیگیر ماجرا شود. چرا که مالک ملک و همچنین دارنده حق ارتفاق موظفند، حقوق یکدیگر را رعایت کنند و نباید با توجه به حق خود، اعمالی انجام دهند که باعث ضرر به طرف مقابل شود.